Sebze ve meyve fiyatlarının dalgalanması, enflasyonun yükselmesine katkıda bulunan önemli başlıklardan biri olurken uzun süredir gündemde olan Hal Kanunu taslağında bu kez somut gelişmeler yaşanıyor. Hükümetin üzerinde çalıştığı düzenlemelerde sona yaklaşıldı ve hazırlanan taslağın yılbaşında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne sunulması bekleniyor. Taslak, aracı maliyetlerini azaltarak fiyat istikrarı sağlamayı, vergi kaybını önlemeyi ve piyasanın daha sağlıklı işlemesini hedefliyor.
Yeni çalışmanın en dikkat çeken maddeleri arasında zincir marketlere kota zorunluluğu, hal dışı tüccarlara yetki belgesi şartı, aracıların gerçek fiyatı sisteme girme zorunluluğu ve üretici örgütlerine verilen ek haklar bulunuyor. Taslağın uygulanması halinde sebze ve meyve fiyatlarında düşüş bekleniyor.
HAL KANUNU YILBAŞINDA MECLİS GÜNDEMİNDE
Hazırlıkları tamamlanma aşamasına gelen Hal Kanunu, uzun yıllardır tartışılan fiyat dengesizliğini çözmeye yönelik önemli değişiklikler içeriyor. Hükümetin planına göre taslak metin yılbaşında Meclis’e sunulacak. Tasarının yasalaşmasıyla birlikte piyasada tedarik zincirini etkileyen bazı yapısal sorunların giderilmesi hedefleniyor.
Sebze ve meyve piyasasında çok fazla aracı olması ve fiyatların tarladan markete gelene kadar katlanarak artması, taslağın hazırlanmasındaki temel motivasyonlardan biri oldu. Yeni düzenleme ile aracıların neden olduğu fiyat artışlarının azaltılması ve üretici ile tüketici arasındaki zincirin sadeleştirilmesi amaçlanıyor.
SEBZE VE MEYVE FİYATLARINI DÜŞÜRECEK YENİ ADIMLAR
Taslak metnin en önemli maddelerinden biri, hal dışında sebze ve meyve satan tüccarlara yönelik getirilen yeni düzenleme. Buna göre hal dışı ticaret yapmak isteyen tüccarların belirli kriterleri karşılayarak yetki belgesi almaları gerekecek. Yetki belgesiyle kayıt dışılığın önüne geçilmesi, fiyatların daha şeffaf belirlenmesi ve ürün hareketlerinin takip edilebilir olması hedefleniyor.
Bu sayede piyasa dışı müdahalelerin azalması, sağlıklı fiyat oluşumu ve tüketiciye daha uygun maliyetli ürün ulaşması bekleniyor.
ARACILAR GERÇEK FİYATI SİSTEME GİRMEK ZORUNDA KALACAK
Vergi kaybını önlemek kapsamında Hal Kayıt Sistemi de güçlendiriliyor. Rüsum ücretlerini gerçek değerinden düşük göstererek daha az vergi ödemeye çalışan tüccarlar mercek altına alınacak.
Düzenlemeye göre malın gerçek değerini sisteme düşük giren hal dışı tüccarların yetki belgeleri askıya alınacak ve ticari faaliyetleri durdurulacak. Böylece tarladan alınan gerçek fiyatların sisteme doğru şekilde işlenmesi sağlanacak.
Bu adım sayesinde hem devletin vergi kaybı azaltılacak hem de fiyat manipülasyonunun önüne geçilerek tüketicinin korunması amaçlanacak.
ZİNCİR MARKETLERE ÜRETİCİDEN ALIM KOTASI
Taslakta yer alan en dikkat çekici başlıklardan biri de zincir marketlere getirilecek kota uygulaması. Marketlerin üreticiden doğrudan ürün alma zorunluluğu ile hem fiyatların düşmesi hem de üretici gelirlerinin artması hedefleniyor.
Düzenlemeye göre zincir marketler ilk etapta aldıkları ürünlerin yüzde 20’sini doğrudan üreticiden temin edecek. Bu oran ilerleyen dönemde artırılabilecek. Böylece hem üreticilerin aracı baskısından kurtulması hem de tüketici fiyatlarının aşağı çekilmesi amaçlanıyor.
Ayrıca hal içinde komisyoncular arasında satışın yasaklanmasıyla rekabetin artırılması da planlanan adımlar arasında.
ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİNE ÜCRETSİZ ARSA İMKANI
Taslak aynı zamanda üretici örgütlerinin güçlendirilmesini hedefleyen bir düzenleme içeriyor. Buna göre hal içinde üretici örgütlerine yüzde 25 oranında yer ayrılabilecek. Bunun yanı sıra, üretici örgütleri yeni hal kurmak isterse devletten ücretsiz arsa tahsis edilebilecek.
Bu imkan sayesinde üretici birliklerinin daha aktif rol üstlenmesi, tedarik zincirine doğrudan dahil olması ve ürünlerini aracıya ihtiyaç duymadan pazarlayabilmesi mümkün hale gelecek.
DÜZENLEMENİN PİYASAYA ETKİSİ NE OLACAK
Hükümetin hazırladığı Hal Kanunu, yürürlüğe girmesi halinde piyasanın işleyişini önemli ölçüde değiştirecek. Yeni düzenlemelerin fiyat istikrarı sağlaması, kayıt dışı ticareti azaltması ve üreticiyi daha güçlü kılması bekleniyor.
Aracıların azaltılması, zincir marketlerin doğrudan üreticiden alım yapması ve hal dışı satışların daha sıkı denetim altına alınmasıyla sebze ve meyve fiyatlarında hissedilir düşüş öngörülüyor. Taslağın Meclis’te kabul edilmesi durumunda tüketicilerin daha uygun fiyatlarla ürünlere ulaşması, üreticinin ise kazancını artırması bekleniyor.