Batı Kudüs’te Büyük Protesto
İsrail’de on binlerce Ultra-Ortodoks Yahudi (Haredi), zorunlu askerlik uygulamasını protesto etmek için Batı Kudüs’te toplandı. “Milyonluk Yürüyüş” adı verilen gösteride, askerlik muafiyeti talep eden binlerce kişi bir araya geldi. Hahamların çağrısıyla başlayan eylem, son yıllarda İsrail’de düzenlenen en büyük dini protestolardan biri olarak kayda geçti.
Tren Seferleri Askıya Alındı
Gösteri nedeniyle Batı Kudüs’teki Yitzhak Navon tren istasyonu ve çevresinde tren seferleri durduruldu. Tel Aviv’den Kudüs’e ulaşımı sağlayan bazı hatlar da geçici olarak askıya alındı. Ayrıca kent merkezine giden birçok yol trafiğe kapatıldı. İsrail polisi, olaylarda herhangi bir taşkınlık yaşanmaması için 2 bin güvenlik görevlisi görevlendirdi.
500 Bin Katılım Bekleniyor
İsrail basınına göre, polisin ilk tahmini katılım sayısı 300 bin kişi olsa da Haredi kaynaklar bu sayının 500 bine kadar çıkabileceğini belirtti. Gösteri, Başbakan Binyamin Netanyahu hükümetinin zorunlu askerlik yasası konusundaki tutumuna tepki niteliği taşıyor.
Yüksek Mahkeme Kararı Krizi Derinleştirdi
İsrail Yüksek Mahkemesi, 25 Haziran 2024’te aldığı kararla Haredi erkeklerin askerlikten muaf tutulmasının yasal dayanağının bulunmadığını açıklamıştı. Bu karar, ülke genelinde tartışmaları yeniden alevlendirdi.
Mahkeme, askerlik çağına gelen tüm erkeklerin göreve alınması gerektiğini belirtirken, dini eğitim kurumlarında (Yeşiva) eğitim gören Harediler için yıllardır uygulanan muafiyet hakkını kaldırdı.
Koalisyonda Çatlak Büyüyor
Yüksek Mahkeme’nin kararı, hükümetteki Ultra-Ortodoks partiler ile Başbakan Netanyahu arasında büyük bir krize yol açtı. Şas Partisi, Haredilerin askerlikten muaf tutulmasını sağlayacak bir yasa çıkarılamaması nedeniyle geçen hafta hükümetten çekildiğini açıkladı.
Ayrıca Birleşik Tevrat Yahudiliği İttifakına bağlı 7 milletvekili de istifa ederek koalisyondan ayrıldı. Bu gelişmelerin ardından Netanyahu’nun hükümeti azınlık hükümetine dönüştü.
Haredilerin Talepleri
Protestoya katılan Harediler, devletin kendilerine dini eğitim ve yaşam biçimlerine saygı göstermesini istiyor. Göstericiler, Yeşiva öğrencilerinin askerlikten muaf tutulması için özel bir yasanın acilen çıkarılması çağrısında bulundu.
Haredi toplumu, devletin ordu hizmetini zorunlu hale getirmesini, “dini kimliklerine müdahale” olarak görüyor. Hahamlar, topluma yaptığı açıklamalarda, gençlerin orduya alınmasının “dini yaşam biçimini tehdit ettiğini” savunuyor.
Ulaşım ve Günlük Hayat Durma Noktasında
Gösteri sırasında Kudüs’ün birçok noktasında ulaşım felç oldu. Toplu taşıma seferleri iptal edilirken, şehir merkezinde araç trafiği saatlerce durdu. İsrail polisi, olayları kontrol altına almakta zorlanırken, bazı bölgelerde küçük çaplı arbede yaşandığı bildirildi.
Yerel medya, eylemin ülkenin son yıllarda tanık olduğu en kalabalık sivil gösterilerden biri olduğunu yazdı.
Askerlik Yasası Yıllardır Tartışılıyor
İsrail’de 18 yaşına gelen herkesin askerlik hizmeti yapması zorunlu. Ancak Harediler, dini gerekçelerle bu hizmetten muaf tutuluyordu. Ülkedeki asker açığının artması, özellikle Gazze Şeridi’ndeki çatışmaların yoğunlaşmasıyla birlikte bu konuyu yeniden gündeme getirdi.
Hükümet, ordu ihtiyacını karşılamak için Haredi erkeklerin de askere alınması gerektiğini savunuyor. Buna karşılık dini liderler, toplumun değerlerini korumak adına bu uygulamaya karşı çıkıyor.
Netanyahu Hükümeti Baskı Altında
Başbakan Netanyahu, hem orduya destek veren laik kesimin hem de koalisyon ortağı Haredi partilerin baskısı altında. Haredi partilerin hükümetten ayrılmasıyla birlikte meclisteki denge değişti.
Netanyahu’nun önünde iki seçenek bulunuyor: ya Harediler için yeni bir muafiyet yasası çıkaracak ya da erken seçime gitme riskini göze alacak.
Sonuç: Ülkede Gerginlik Sürüyor
Batı Kudüs’teki dev gösteri, İsrail’de din, siyaset ve güvenlik eksenindeki tartışmayı yeniden alevlendirdi. Zorunlu askerlik krizi, hükümetin geleceğini tehdit ederken, toplumsal kutuplaşmanın da derinleşmesine yol açtı.
Haredilerin protestoları, İsrail’de din-devlet ilişkisinin geleceğini belirleyecek önemli bir döneme işaret ediyor.