Elektrik akımının geçiş gerçekleştirdiği hatlarda gerilim her zaman iki farklı noktanın arasında kademeli bir şekilde ilerler. Herhangi bir devrenin iki noktası arasında gerçekleşen bu gerilim akışı sırasında da elektrik arkı denilen bir olay ile karşılaşılabilir. Ark, elektrik tesisatının bulunduğu noktalarda bir risk olarak kabul edilirken; bu riskin tanımı, neden oluştuğu ve nasıl engelleneceği mutlaka bilinmelidir.
Ark Nedir?
Öncelikli olarak ark nedir sorusu cevaplanırsa, kısaca bir elektrik enerjisi boşalması olduğundan bahsedilebilir. Ark, bir nevi elektrik enerji kaynaklı patlama olmak ile birlikte elektrik devresinde toprak ya da düşük dirençli bir bağlantı nedeni ile oluşabilmektedir. Örnek olarak bazen elektrik akımı iki nokta arasında devre üzerinde ilerlerken, normal bir şekilde geçmesi gereken yolun dışına çıkar genellikle de havada akım devam ederken flaş şeklinde bir patlama oluşur.
Ark elektrik dilinde ark flaşı gibi bir terim olarak da adlandırılır. Genellikle beklenmedik bir şekilde gerçekleşirken, anlık olarak ortaya çıkan durumda çevrede bulunan insanlarda yaralanma ve hatta bazen hiç istenmeyen şekilde ölüm sebebi oluşturabilmektedir. Bu neden ile çok ciddi ve riskli bir durum olarak elektrik devre ve tesisatlarında üzerinde durulup özen gösterilmesi gereken bir risk seviyesidir. Bu tip patlamalar sırasında yüksek ısı ortaya çıkarken, çevrede ısınan hava ile birlikte hava basıncının artmasına ve bazen yangın ya da yakın çevredeki insanların elektrik çarpılmasına kapılmasına ve kısa devrelere sebep olabilmektedir.
Ark Oluşma Nedenleri Nelerdir?
Özellikle endüstriyel tesisler, şantiyeler veya üretim atölyeleri gibi çalışma alanlarında ana elektrik panolarından çok yakın noktada bulunmak risk oluşturabilir. Örneğin; bir jeneratör veya transformatörün yakın noktasında her zaman kısa devre ihtimali yer alırken, eğer bir arıza yaşanırsa elektrik arkı problemi ile karşılaşılabilir. Ark riskine karşı olarak yakın bir noktada olmak da hayati risk ile karşılaşma nedeni olarak gösterilebilir. Çünkü bu riskin oluşması durumunda çok yoğun bir basınca maruz kalmak ve yüksek bir ses patlaması ile birlikte bazen binlerce derecelik bir sıcaklık ve 160 db gibi bir ses seviyesi ile karşılaşma ihtimali yer alır.
Ark farklı nedenlerden oluşabilen bir elektrik riskidir. Bu riskler arasında aşağıdaki noktalar üzerinde durulabilir.
- Ark, bir pano içerisinde çalışma gerçekleştirilirken bazen dikkatsizlik durumu bir aletin sertçe düşürülmesi sırasında oluşabilir.
- Montaj kaynaklı bir şekilde oluşan ark riski özellikle montajda ya da üretimde yanlış bir malzeme seçilmesinden dolayı ortaya çıkabilir. Genellikle ilk test aşamasında ya da devreye alma sırasında önlem alınması gerçekten gerekebilir.
- Panolar ve devrelerde düzenli bakım yapılmadığında hatta yıllarca bakım işlemi gerçekleştirilmediğinde ilerleyen dönemlerde ark riski giderek artar.
- Pano doğru bir şekilde yalıtılmadığında yıllar içerisinde nem ve aşınma kaynaklı bir şekilde hasar görürken, bazen de pano içerisine yabancı bir madde, toz veya yabani hayvan girişi ya da haşere girişi pano içerisinde ark patlaması oluşturabilir.
- Pano için kullanılan veya pano içerisinde kablo ve ekipmanların yalıtılması için kullanılan malzemeler de yıprandığında yalıtım oluşturmayacağı için ark yaşanabilir.
- Panolarda özellikle kablo ve bara bağlantılarının tamamen güçlü ve sıkıntısız şekilde yapılması ve mutlaka düzenli bakımdan geçirilmesi de gerekirken yapılmadığında ark yaşanabilir.
- Panonun bulunduğu bölgede örnek olarak pano kapağı açık bulunuyorsa ve çok sık üzerinde işlem yapılarak hasar görüyorsa, aynı zamanda da çalışma ortamı kirli ve uygunsuz ise bu da ark nedenleri arasında yer alabilir.
Ark İçin Güvenlik Önlemleri Nelerdir?
Elektrik enerjisinin yer aldığı tüm sistemlerde ark oluşmasını önleme ihtimali gerçekten çok düşük olsa da yine farklı güvenlik önlemleri alınarak riskler en düşük seviyeye getirilebilir. Örnek olarak ark riskine karşı tehlike oluşturabilecek faktörleri yani kirlenme, nemlenme, hasar, yalıtım malzemelerindeki problemleri ortadan kaldırarak düzenli bakımlar yapmak gerekir. Panoların çalışma alanlarından ve sürekli bir şekilde geçiş yapılan alanlardan uzak olması ve bulundukları bölgenin yalıtılmış olması gerçekten büyük fayda sağlar.
Elektriksel sistemler içerisinde ark oluşumunu engelleyebilmek için Ulusal Mesleki Güvenlik ve Sağlık Enstitüsü tarafından belirlenmiş yöntemler uygulanmalıdır. Çok geniş bir liste oluşturan bu yöntemler bağlamında özellikle cihaz seçimlerini kaliteli yapmak veya eskimiş sistemleri ve makineleri düzenli bir şekilde bakımdan geçirerek gereken dönemlerde değiştirmek gibi yöntemler tercih edilir.
Kaynak: Ar Elektrik
