Türkiye’de Hava Kirliliği Alarm Veriyor
Temiz Hava Hakkı Platformu’nun (THHP) yayımladığı “Kara Rapor 2025”, Türkiye’deki hava kirliliği sorununu çarpıcı verilerle ortaya koydu. Rapora göre 2024 yılında hava kirliliği kaynaklı ölümler 62 bini aştı. Bu rakam, 30 yaş üstü nüfusta tüm ölümlerin yaklaşık yüzde 13’üne denk geliyor.
Uzmanlar, özellikle ince partikül madde (PM2.5) oranlarındaki artışın halk sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine dikkat çekti. Hava kirliliği, kalp-damar hastalıklarından KOAH’a, inmeden akciğer kanserine kadar birçok ölümcül hastalığı tetikliyor.
Hava Kirliliği Ekonomiye 138 Milyar Dolar Yük Getirdi
Raporda yer alan verilere göre, PM2.5 kirliliğinin Türkiye ekonomisine yıllık 138 milyar dolar yük getirdiği belirtildi. Bu rakam, 2024 Gayrisafi Yurt İçi Hasılası’nın yaklaşık yüzde 10’una denk geliyor.
Uzmanlar, hava kirliliğinin yalnızca çevresel bir problem değil, aynı zamanda ekonomik bir kriz olduğunu vurguluyor. Artan sağlık harcamaları, iş gücü kaybı ve erken ölümler, ülke ekonomisinde büyük bir maliyete yol açıyor.
En Kirli Üç İl: Iğdır, Erzincan ve Kütahya
THHP raporuna göre, 2024 yılında Türkiye’de hava kalitesi “iyi” düzeyde olan hiçbir il bulunmadı. En kirli iller Iğdır, Erzincan ve Kütahya olarak belirlendi. Bu şehirlerde sanayi tesisleri, termik santraller ve yoğun trafik kirliliğin başlıca nedenleri arasında yer aldı.
Özellikle sanayi bölgelerinde yaşayan halk, yılın büyük bölümünde sağlıksız hava soludu. Osmaniye, Iğdır ve Malatya, partikül madde oranlarının en yüksek olduğu şehirler arasında ilk sıralarda yer aldı.
Osmaniye’de Ölüm Oranı En Yüksek Seviyede
2024 yılında hava kirliliğine bağlı ölüm oranının en yüksek olduğu il Osmaniye oldu. İl genelinde toplam ölümlerin yüzde 33,8’i hava kirliliğiyle ilişkilendirildi.
Sayısal olarak en fazla ölümün görüldüğü iller ise İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara olarak açıklandı. Bu iller, hem yüksek nüfus yoğunluğu hem de yoğun trafik ve sanayi faaliyetleri nedeniyle dikkat çekiyor.
Osmaniye’de 2024 yılı boyunca ortalama PM2.5 değeri 83,6 µg/m³ olarak ölçüldü. Bu oran, Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği üst sınırın beş katı, Türkiye’deki yasal sınırın ise iki katından fazla.
İstanbul ve Ankara’da Hava “Hassas” Seviyede
Türkiye’nin en kalabalık şehirleri İstanbul ve Ankara’da da hava kirliliği sorunu ciddi boyutlara ulaştı. 2024 yılı boyunca bu iki şehirde hava kalitesi genellikle “hassas” seviyede seyretti.
İstanbul’un Sultangazi ilçesinde, Cebeci taş ocakları çevresinde yapılan ölçümlerde halkın yılın 263 gününde kirli hava soluduğu tespit edildi. Ankara’da da trafik yoğunluğu ve sanayi emisyonları kirliliği artıran başlıca etkenler arasında yer aldı.
İzmir’de Ölçüm Eksikliği Endişe Yarattı
Raporda, İzmir’deki hava kalitesi değerlendirmesine ilişkin dikkat çekici bir detay da yer aldı. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı bazı istasyonlardan yeterli veri elde edilemediği için şehrin genel hava kalitesi tam olarak ölçülemedi.
Uzmanlar, bu durumun izleme sistemlerinin yetersizliği ve ölçüm sürekliliğinin sağlanamaması nedeniyle ciddi bir bilgi eksikliği yarattığını belirtti.
Hastalıklar ve Ölüm Nedenleriyle İlişkilendirme
Hava kirliliği, insan sağlığı üzerinde doğrudan etkili. THHP’nin raporuna göre 2024 yılında 62 bin 644 erken ölüm PM2.5 kirliliğine bağlı olarak gerçekleşti.
Bu ölümlerin nedenlerine bakıldığında:
-
KOAH’a bağlı ölümlerin yüzde 41,3’ü,
-
Kalp hastalıklarının yüzde 27,7’si,
-
İnme vakalarının yüzde 27,4’ü,
-
Akciğer kanseri ölümlerinin yüzde 18,6’sı hava kirliliğiyle ilişkilendirildi.
Ayrıca uzun süre kirli havaya maruz kalan kişilerde demans riskinin yüzde 8 arttığı da raporda vurgulandı.
Uzmanlar Uyarıyor: Kalıcı Önlemler Şart
Temiz Hava Hakkı Platformu temsilcileri, Türkiye’nin hava kalitesini iyileştirmek için acil ve kalıcı politikalar geliştirmesi gerektiğini belirtiyor.
Öneriler arasında;
-
Termik santrallerin sıkı denetlenmesi,
-
Fosil yakıt kullanımının azaltılması,
-
Ulaşımda elektrikli araçların teşvik edilmesi,
-
Hava ölçüm istasyonlarının sayısının artırılması yer alıyor.
Uzmanlar, temiz hava hakkının anayasal bir insan hakkı olduğunu ve devletin bu hakkı koruma yükümlülüğünü hatırlatıyor.
Türkiye’nin Geleceği İçin Temiz Hava Hedefi
Hava kirliliğiyle mücadele, sadece çevresel değil aynı zamanda halk sağlığı ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından da büyük önem taşıyor.
Türkiye’nin 2030 yılına kadar karbon salımını azaltma hedefleri doğrultusunda, temiz enerji yatırımlarına ve yeşil dönüşüme hız verilmesi gerektiği vurgulanıyor.
Uzmanlara göre, şehir planlamasında yeşil alanların artırılması, toplu taşımanın güçlendirilmesi ve çevre bilincinin eğitim yoluyla yaygınlaştırılması, gelecekteki hava kalitesi için hayati önem taşıyor.